Wanneer nabijheid zowel verlangen als dreiging oproept

Als mens verlangen we allemaal naar verbinding, en tegelijkertijd kan juist die verbinding als bedreigend voelen. Nabijheid kan iets oproepen wat je zowel verlangt als vreest, en dat kan enorm verwarrend zijn.

Dat gebeurt vaak wanneer eerdere ervaringen van nabijheid waren verweven met gevaar. Bijvoorbeeld bij seksueel misbruik, wanneer iemand die lief deed en troost bood ook degene was die grenzen overschreed. Of wanneer een ouder of verzorger heel onvoorspelbaar was: soms warm en zorgzaam, soms afwijzend of agressief. En wanneer steun of troost vrijwel ontbraken, kan nabijheid simpelweg onbekend voelen. Onbekend is voor het zenuwstelsel automatisch onveilig.

Vriendelijkheid, empathie, troost en nabijheid kunnen dan spanning, wantrouwen of verwarring oproepen, hoe graag je ook verbinding zou willen.

Voor veel mensen met complex trauma voelt zelfregulatie dan veiliger dan co-regulatie. Om hulp vragen of steun ontvangen kan ondenkbaar lijken. Alleen zijn is voorspelbaar; contact is dat niet. Het zenuwstelsel kiest dan voor afstand of isolatie, niet omdat je niet wil verbinden, maar omdat dit ooit de veiligste, of de enige, manier was om te overleven.

Ook in therapie of begeleiding kan dit zichtbaar worden. Je kan dichtklappen als er warmte wordt aangeboden, afwerend reageren op empathie, of na een moment van nabijheid juist contact verbreken. Dat zijn beschermingsreacties van delen die ooit hebben geleerd dat nabijheid ook risico betekent.

Juist daarom is het zo waardevol om in een veilige relatie te mogen oefenen met contact. Dat begint al bij kleine keuzes: waar wil je zitten in de ruimte, hoeveel afstand voelt prettig, wil je dat iemand tegenover of naast je zit? Het zijn ogenschijnlijk kleine dingen, maar voor delen die ooit in verbinding zijn verwond, zijn dit essentiële vormen van afstemming.

Als mens hebben we allemaal behoefte aan verbinding, en sommige delen in ons dragen diepe verwondingen rondom die behoefte. Die delen verdienen geduld, zorgvuldigheid en ruimte om in hun eigen tempo tevoorschijn te komen. Het vraagt nieuwsgierigheid naar wat afstand, afweer of vijandigheid probeert te beschermen. En het vraagt tijd. Het herstellen van verwondingen rondom nabijheid en verbinding is meestal niet iets wat je van de ene op de andere dag herstelt, maar een langdurig proces.