Internal Family Systems (IFS) als aanvulling en verdieping van mindfulness

Het kennismaken met IFS, en het beoefenen ervan, heeft de afgelopen twee jaar een diepe verandering in mij teweeggebracht. Wat ik binnen IFS leerde, sloot heel natuurlijk aan bij het proces dat halverwege mijn opleiding tot mindfulnesstrainer in beweging kwam.

Mindfulness leerde me om op een nieuwsgierige en niet-veroordelende manier aanwezig te zijn bij mijn gevoelens, sensaties en gedachten. IFS gaf me vervolgens de handvatten om een stap verder te gaan en echt contact te maken met wat er in mij leeft.

Wat is Internal Family systems?

IFS (Internal Family Systems) is een traumasensitief, psychotherapeutisch model dat werd ontwikkeld door Richard Schwartz. IFS gaat uit van het idee dat ieder mens meerdere innerlijke delen (subpersoonlijkheden) heeft, naast een kern: het ‘Zelf’. Dit Zelf is onverwoestbaar, altijd aanwezig, en beschikt over een natuurlijk vermogen tot compassie, helderheid en herstel. Je kunt het vergelijken met de zon: altijd aanwezig, ook als die tijdelijk verscholen is achter de wolken.

Binnen IFS werk je om vanuit je Zelf in contact te komen met je innerlijke delen, de onderlinge verbinding te herstellen en het vertrouwen in je Zelf te versterken.

IFS maakt een belangrijk onderscheid tussen twee groepen: beschermende delen en de delen die zij proberen te beschermen.

De beschermende delen vallen uiteen in twee hoofdtypen:

• Managers: deze delen proberen het dagelijks functioneren op orde te houden. Ze willen controle behouden, pijn voorkomen en risico’s beperken.

• Firefighters/Brandweerlieden: deze delen grijpen in bij plotselinge overweldiging. Ze zoeken vaak snelle afleiding of verdoving, bijvoorbeeld via eten, middelengebruik, dissociatie of dwangmatig gedrag. Hun doel is om pijnlijke gevoelens zo snel mogelijk te blussen.

Wat deze beschermers proberen te beschermen zijn de verbannen delen:

• Exiles/Verbannen delen: dit zijn vaak jonge, kwetsbare delen die onze meest pijnlijke herinneringen en intense emoties dragen. Ze voelen zich vaak afgewezen, eenzaam, beschaamd, bang of diep verdrietig. Omdat deze gevoelens zo overweldigend kunnen zijn, worden deze delen vaak weggeduwd of ‘verbannen’ uit het bewustzijn. Beschermende delen doen dit in een poging om het innerlijke systeem, en dus de persoon als geheel, te beschermen tegen pijn.

  
  

IFS nodigt uit om vanuit je ‘Zelf’ al deze delen met nieuwsgierigheid te leren kennen. Niet om ze weg te werken, maar om ze te begrijpen. Vanuit dat begrip kan innerlijke samenwerking ontstaan, en kunnen delen worden verlost van de lasten die zij dragen.

IFS als verdieping van mindfulness

Mindfulness leerde me om op een nieuwsgierige en niet-veroordelende manier aanwezig te zijn bij mijn gevoelens, sensaties en gedachten. In plaats van opgeslokt te worden door emoties en gedachten (in IFS-termen 'vermengd te raken met een deel'), ontstond er steeds meer ruimte. En vanuit die ruimte ontstond er vanzelf meer kalmte, vertrouwen, nieuwsgierigheid en compassie (in IFS-termen meer 'Zelf-energie'). IFS gaf me de handvatten om verder te gaan dan alleen op te merken. Het nodigde me uit om contact te maken met de delen in mij die zich aandienden in de vorm van gedachten, beelden, gevoelens, sensaties en gedrag. Ik begon te begrijpen dat bijna al mijn reacties een beschermende functie hadden, zelfs de meest moeilijke of onwenselijke. In plaats van ze te bestrijden, kon ik ze gaan leren kennen, begrijpen en ondersteunen.

IFS gaf me een nieuwe taal

IFS heeft me bovendien de taal gegeven om woorden te geven aan alles wat ik geneigd was binnen te houden. Het is zo’n verschil om te kunnen zeggen: ‘een deel in mij voelt zich vijandig’ in plaats van ‘ik voel me vijandig’. Door te spreken voor mijn delen, in plaats van uit mijn delen, werd mijn binnenwereld ineens veel beter hanteerbaar. Er ontstaat ruimte voor wat er nog meer is, bijvoorbeeld voor tegenstrijdigheden (een deel voelt zich vijandig, en een ander deel wilt dolgraag in verbinding gaan). En tot een deel van jezelf kan je je gaan verhouden.

Alles is welkom

Maar wat er voor mij het meest fundamenteel is aan IFS, is dat ik erop kan vertrouwen dat er respectvol wordt omgegaan met al mijn delen. Ook de delen die in eerdere therapie niet welkom waren. In mijn ervaring met andere therapievormen werd vermijding vaak gezien als iets dat moest worden doorbroken, en ongezonde coping als iets dat bestreden moest worden door het te bestraffen. Het is zo’n verademing dat binnen IFS werkelijk alles welkom is, en met dezelfde nieuwsgierigheid en begrip wordt onderzocht. IFS onderscheidt zich juist doordat het niet-pathologiserend is, het model vertrekt vanuit het idee dat alle delen goede intenties hebben. Alles wat je in jezelf tegenkomt, is een uitdrukking van hoe je ooit hebt geprobeerd om te overleven. Dit werkt zo ont-schuldigend en ont-schamend. In plaats van strijd, is er veel meer samenwerking ontstaan, zowel innerlijk als in relatie met anderen.